Amira

Amira

Simona Lokvenec

Zvala se Amira, ali nije mi pružala ni mir niti me ostavljala na miru. Amira. Stigla je s roditeljima u onom valu kad se mnogo takvih poput njih doselilo u zemlje kao što je moja. Učenici su ju prihvatili koliko-toliko ili se barem činilo da se trude prihvatiti ju. Ja, ja sam bila spremna na sve osim na prihvaćanje. Ne znam koliko sam puta čula njezino ime, a još manje znam koliko sam ga puta napisala u trenucima gnjeva i bijesa. A pisanje je tobože trebalo po-moći. Tako je barem govorila ona, školski psiholog. „Ako vas neki učenik zadirkuje, smirite se, dišite duboko“, rekla bi s mehaničkim osmijehom. „Ako vas netko nervira, napišite njegovo ime deset puta, bacite list u smeće, i paf! Neće biti ni bijesa ni osobe! Lakše do zdravlja! Samo kontrola, dragi moji. Kontrola“, rekla je drugi put. I tako sam ja prikriveno i polako ispisivala Amirino ime, dese-tak, dvadeset, pedeset puta! Kemijskom, tankim minama, tupim olovkama, oštrim olovkama, iako sam se ustvari osjećala kao da ga krvlju ispisujem dok su slova nicala preda mnom kao sakate kokoši. Sa svakim svojim pisanjem kao da se poništavala moja pobjeda nad imenom što je srušilo moj spokoj. Nikome nisam govorila o Amiri jer se i nije imalo mnogo toga za reći. Očekivano sam zamrzila ta četiri slova abecede. Jednom sam joj napisala ime na zamagljenom zrcalu poslije tuširanja. U tom trenutku kao da se Amira prešutno uvukla u moju kuću, kao da je ušla u moju sobu, u sve moje, u moje onemoćalo biće.

Jednom prilikom me je prijateljica Maja zaustavila na hodniku te mi rekla: „Čuj, vidim da ti se baš jako jako ne sviđa ova nova, a?“ „Ma ne, pa nema veze, samo nismo nekako našle priliku za razgo-vor“, odgovorila sam joj. Maja me je pogledala lažljivim očima. „A… da to nema veze s tvojim ocem…?“ „Ne, ne, nema veze,

stvarno. Nismo toliko…“, promrmljala sam. „Čuj, to što su tvome ocu napravili ljudi iz njegove zemlje nema veze s njom, znaš? Ne možeš svakome...“, počela je, ali sam ju prekinula. „Majo, sve mi je jasno, stvarno, uživaj. Ne pretjeruj s glupostima“, rekoh ljutito, a znala sam na što je ciljala. „Dobro, moja poanta bila je da ne možeš svakome pripisivati krivnju za to što se dogodilo. Amira je obična osoba, a ne netko tko je izdao komandu da ti ubiju oca“, uzvratila mi je ogorčeno te otišla. Plakala sam i proklinjala Amiru te večeri, njezinu zemlju, njezinu religiju. Proklinjala sam cijeli svijet.

Skoro svaki dan susretala sam Amiru u menzi. Bilo je nešto u načinu na koji je govorila, odijevala se, kretala, disala. Vjeđe joj bi-jahu neistražene šume, a oči mračni ambis. Lice joj je bilo neravna planina, sa zalutalim crvenim točkicama. Nije mi smetao šiljati nos toliko jako koliko činjenica da je isti zrak ulazio i izlazio iz mojih i iz njezinih nosnica. Bila je slabašna, hrana joj očito nije bila drúga. Koža joj je bila tamna, ali Amira je sva bila nekako obavijena ta-mom. Zamišljala sam što nosi odozdo, pod tom crnom mantijom i pod „nečim“ na glavi jer je njezina kosa bila neriješena misterija. Uvijek joj je bila skrivena pod rupcem i nikada joj se nije vidjela ni-jedna vlas, kao da joj je sva kosa bila zatvor okovan crnom svilom. Htjela sam znati, htjela sam sve vidjeti, a da ona ne primijeti da vi-dim. Htjela sam znati sve bez njezinoga znanja. Amira je bila poseb-na na neki njezin, za mene čudan način. Njegovala je neka za nju shvatljiva vjerovanja i običaje, molila se Bogu meni nepoznatom, i slavila je dane što su u mojim očima bili sasvim obični.

Dok sam si jednom u menzi stavljala hranu na tanjur zamolila sam Dragana da mi doda dvije mandarine. Dok me upitao što sam rekla, Amira se stvorila niotkuda i nježno stavila dvije mandarine na moj pladanj. Nasmiješila se i otišla. U tom trenutku sam odrvenjela i ostala na mjestu. Zagledala sam se u pladanj, kao da mi je Amira prenijela nekakvu bolest. Sjećam se da sam ostavila sve nedirnuto i napustila menzu trkom. Pokušavala sam sebi objasniti što je to što je Amiru činilo toliko odbojnom u mojim očima, ali svako obja-šnjenje jednostavno nije imalo smisla. S njom bih možda mogla komunicirati kad bismo govorile tako da si ništa ne kažemo. Ili da se gledamo, a da se ne pogledamo. Bila bih dobra za takvu komunikaciju. Tada bismo bile kolegice. Dobre kolegice koje se druže izdaleka. Možda. Sjetila sam se da mi je jedna djevojčica iz razreda jednom spomenula da Amira i ja sličimo. Možda Amira sliči

meni, ali ja odbijam sličiti njoj, iako je sličnost bila poput mrvice kruha. Amira mi nije uopće trebala, bio mi je potreban samo nemir što mi je stvarala pletući nit bola prilijepljenu na školske zidove.

Danas ne razmišljam baš previše o Amiri i o tom kišovitom utorku, ali se ponekad pitam što bi bilo da nismo toga dana naletje-le jedna na drugu. Toga utorka čim je zvono označilo kraj sata, kre-nule smo prema kući prije bure. Bila sam bez kišobrana, pa sam se samo mogla nadati da ću stići doma prije nego što nam nebo ne počne oplakivati grijehe. Glavu sam pokrila rupcem i požurila. U svoj toj žurbi, osjetila sam voćni parfem koji nisam nikako mogla podnijeti zajedno s nekoliko kapi kiše što su pale. Amira je hitala laka koraka iza mene, njezina sjena postajala je sve bliža. Okrenula sam se nečujno, i vidjela kako crnina gleda prema meni sa stidljivim očima, kao da nešto čeka. Ne znam zašto sam zastala. Kišica je već rominjala, a kapi su mi zamaglile um. I obje smo bile mokre do kože. Gledajući u nju prodrla sam u sebe. U tom trenutku nije ništa drugo bilo važno osim toga da je Amira nalikovala na mene, a ja na nju, i to nije bila nekakva površna fizička sličnost, nego neka dublja, neodgonetnuta. I obje smo bile pokisle, zbunjene, s rupcima što smo nosile kao najveći teret. Ne znam jesam li od kiše vidjela jasni-je ili mutnije, ali mogu se zakleti da su se pored kišnih kapi po njezi-nom licu slijevale i suze. Ipak, ono što me je najviše užasnulo bilo je otkriće jedne druge kiše što je padala po njoj, jedne druge bure što se spremala u njezinom poraženom pogledu. I možda mi to ne bi toliko smetalo, da u tom trenutku nisam i sama osjetila jednu čudnu kišovitu bol začinjenu pokajanjem dok se u meni budila grmljavina upitnika i potrebe za ispričavanjima. Ali tada nije bio trenutak za isprike i odgovore. Nikada nije bio dovoljno dobar tre-nutak za mene i za nju. Za mene i za Amiru. Nikada mi nije dala mira jer nisam znala na koji bih ga način zatražila.

Prevod: Borislav Pavlovski

Амира

Симона Локвенец

Се викаше Амира, ама ни ми даваше мир ниту ме оставаше на мира. Амира. Беше дојдена со родителите во бранот кога многу такви како нив се селеа во земји како мојата. Соучениците колку толку ја прифатија или барем се чинеше дека се трудат да ја прифатат. Јас, јас бев подготвена на сè, освен на прифаќање.

Не знам колку пати го слушав нејзиното име, а уште помалку знам колку пати го имав напишано во мигови на гнев и бес. А божем пишувањето требаше да помогне. Така барем велеше таа, училишниот психолог. „Ако некој соученик ве задева, смирете се, издишете длабоко“, ќе речеше со механички насмев. „Ако некој ве нервира, напишете го неговото име десет пати, фрлете го листот в ѓубре и пуф! Го нема ни бесот ниту личноста! Полесно, здравје! Само контрола, драги мои, контрола!“, велеше другпат. И така јас скришум и кроце го пишував името на Амира, десетици, дваесет, педесет пати! Со пенкала, тенкоминци, тапи моливи, остри моливи, иако всушност се чувствував како со крв да го впишував додека буквите никнуваа пред мене како сакати кокичиња. Со секоја наредна пишуванка небаре се ништеше мојата победа над името што го сруши мојот мироглед. На никој не му говорев за Амира, бидејќи и немаше што многу да се каже. Нејсе, очекувано ги замразив тие четири букви од азбуката. Еднаш ѝ го напишав името врз замаглено огледало после туширање. Тогаш Амира како молкома да се мушна во мојата куќа, како да влезе во мојата соба, во моето сѐ, во моето снеможено битие.

Другарка ми Маја еднаш ме застана во ходникот и ми рече: „Слушај, гледам дека нешто многу многу не ти се бендисува оваа новава, а?“ „Не, бе, нема врска, па и ти, само некако не

сме нашле прилика за муабет“, ѝ одговорив. Маја ме погледна низ лажливите очи. „Абе... да не има врска тоа со татко ти...?“ „Не, не, нема врска, стварно. Не сум дотолку...“, промрморив. „Слушај, тоа што луѓе од нејзината земја му го направија тоа на татко ти нема врска со неа, знаеш? Не можеш секому...“, почна, но ја прекинав: „Јасно ми е, Маја, сѐ, стварно, уживај. Не претерувај со глупостите“, реков подналутено, а знаев добро на што целеше. „Добро, само поентата ми беше дека не можеш секому да ја припишуваш вината за тоа што се случи. Амира е обичен човек, не некој што дал команда да го убијат татко ти“, ми возврати горко и си замина. Таа вечер плачев и ја колнев Амира, нејзината земја, нејзината религија. Го колнев светот.

Амира скоро секој ден ја среќавав во мензата. Имаше нешто во начинот на кој зборуваше, се облекуваше, се движеше, дишеше. Веѓите ѝ беа неистражени шуми, очите мургав амбис. Лицето ѝ беше нерамна планина, со залутани црвени точкички. Шилестиот нос не ми пречеше толку многу колку фактот дека истиот воздух влегуваше и излегуваше од моите и од нејзините ноздри. Беше слабушкава, храната очигледно не ѝ беше друшка. Кожата ѝ беше темничава, некако Амира сета доаѓаше обвиткана во темнина. Си замислував што носи одоздола, под таа црнина од мантија и под „нештото“ на главата, бидејќи нејзината коса беше неразрешена мистерија. Секогаш ѝ беше скриена под шамијата и никогаш не ѝ се гледаше ниту едно влакно, небаре сета коса ѝ беше затвор окован со црна свила. Сакав да знам, сакав сѐ да видам, без таа да види дека гледам. Сакав да знам сѐ, без нејзино знаење. Амира беше посебна на некој нејзин, за мене чуден начин. Негуваше некои, само за неа сфатливи верувања и обичаи, се молеше на Бог за мене незнаен и празнуваше денови што во моите очи беа сосем обични.

Еднаш во мензата, додека си ставав храна во чинијата, го замолив Драган да ми подаде две мандарини. Додека ме препрашуваше што сум рекла, Амира се создаде од нигде никаде и нежно смести две мандарини во мојот послужавник. Се насмевна и си замина. Мигум се здрвив и останав в место. Се вгледав во послужавникот, небаре Амира ми пренела некаква болест. Се сеќавам дека сѐ оставив така недопрено и си заминав со трчање од мензата. Се обидував да си објаснам што е тоа што ја правеше Амира толку одбивна во моите очи, но

секое објаснување едноставно немаше смисла. Со неа можеби ќе комуницирав ако говоревме без да си кажеме нешто. Или ако се гледавме без да се погледнеме. Ќе бев добра за таква комуникација. Тогаш ќе бевме другарки. Добри другарки што најдобро другаруваат оддалеку. Можеби. Се сетив дека едно девојче од класот ми имаше еднаш спомнато дека сме си личеле со Амира. Можеби Амира личи на мене, но јас одбивав да прифатам дека личам на неа, дури и ако сличноста беше ко тровче леб. Амира воопшто не ми требаше, ми беше потребен само немирот што ми го создаваше, плетејќи нишка од болка слепена на училишните ѕидови.

Не дека денес размислувам многу за Амира и за тој еден дождлив вторник, но понекогаш се прашувам што ќе беше поразлично ако тој ден не налетавме една на друга. Тој вторник откако ѕвончето го означи крајот на часот, тргнав накај дома пред бурата. Чадор немав, па можев само да се надевам дека ќе стигнам дома пред небото да почне да ни ги оплакува гревовите. Со марамата си ја покрив главата и забрзав. Во сето тоа брзање, ѝ го почувствував овошниот парфем, што никако не можев да го поднесам, заедно со неколку капки дожд што паднаа. Амира иташе со лесни чекори зад мене, сенката ѝ стануваше поблиска. Се свртев нечујно и видов како црнината гледа кон мене со срамежливи очи, небаре чека нешто. Не знам зошто подзастанав. Дождецот веќе врнеше, а капките ми го замаглија умот. И двете бевме жива вода. Гледајќи во неа, продрев во себе. Во тој миг ништо друго не беше важно, освен што Амира наликуваше на мене, а јас на неа, и тоа не беше некоја површна физичка сличност, туку некоја подлабока, неодгатната. И двете бевме искиснати, збунети, со марами што ги носевме како најголемиот товар. Не знам дали од водата гледав појасно или поматно, но можам да се заколнам дека покрај дождецот, по нејзиното лице се слеваа и солзи. Сепак она што најмногу ме вџаши беше откритието на еден друг дожд што врнеше во неа, една друга бура што се подготвуваше од нејзиниот поразен поглед. И можеби тоа немаше да ми пречи толку многу, ако во тој миг не сетив и јас една чудна дождлива болка зачинета со покајание додека во мене се будеа грмотевици од прашалници и потреби за извинувања.

140

Но тогаш не беше мигот за извинувања и одговори. Никогаш не беше доволно добар мигот за мене и за неа. За мене и Амира. Оти никогаш не ми го даде мирот, што не знаев ни како да го побарам.

Amira

Simona Lokvenec

Quhej Amira,¹ por as që më jepte paqe e as më linte rehat. Amira. Kishte ardhur me prindërit në valën kur shumë të tillë si ata shpërnguleshin në vende si ky i imi. Bashkënxënësit pak a shumë e pranuan ose së paku dukej se përpiqen ta pranojnë. Unë isha e përgatitur për gjithçka, përveç për ta pranuar.

Nuk e di se sa herë e dëgjoja emrin e saj, e aq më pak e di se sa herë e kisha shkruar në çaste zemërimi dhe tërbimi. Dhe, kinse të shkruarit duhej të ndihmonte. Kështu së paku thoshte ajo, psikologja e shkollës. „Nëse ndonjë bashkënxënës ju nget, qetësohuni, merrni frymë thellë“, thoshte me një buzëqeshje mekanike. „Nëse dikush ju nevrikos, shkruajeni emrin e tij dhjetë herë, hidheni fletën në plehra dhe puf! S’është më as zemërimi as personi! S’ka më lehtë! Vetëm kontroll, të dashurit e mi, kontroll!“, thoshte herën tjetër. Dhe, kështu, unë fshehurazi dhe ngadalë e shkruaja emrin e Amirës dhjetë, njëzet, pesëdhjetë herë! Me stilolapsa, me lapsa me fije të hollë, lapsa të pamprehur, me lapsa të mprehur, edhe pse në fakt ndjehesha sikur me gjak e shkruaja derisa shkronjat dilnin para meje si lulebora të çala. Me çdo të shkruar të ardhshëm thuajse anulohej fitorja ime mbi emrin i cili e rrënoi qasjen time paqësore. Askujt nuk i flisja për Amirën, sepse s’kishte çfarë më shumë të thuhet. Nejse, ishte e pritshme që t’i urrej ato katër shkronja të alfabetit. Njëherë ia shkruajta emrin në pasqyrën e mjegulluar pas dushit. Atëherë Amira sikur në heshtje kishte hyrë në shtëpinë time, sikur hyri në dhomën time, në gjithçkanë time, në qenien time të brishtë.

Shoqja ime Maja një herë më ndaloi në korridor dhe më tha:

1  Mir (Amira) – paqe, rehati, qetësi, në maqedonisht.

„Dëgjo, e shoh se s’të pëlqen kush e di se sa kjo e reja, hë?“ „Jo, ore, s’ka lidhje, ç’thua ti, vetëm se s’kemi gjetur rastin për muhabet“, iu përgjigja. Maja më shikoi me sy të dyshimtë. „Ore... mos ka lidhje kjo me yt atë...?“ „Jo, jo, s’ka lidhje, vërtet. S’jam aq...“, murmurita. „Dëgjo, ajo që njerëz të vendit të saj ia bënë yt ati s’ka lidhje me të, e di? S’mundesh çdokënd...“, filloi, por e ndërpreva: „E kam të qartë, Maja, gjithçka, vërtet, shih punën tënde. Mos e tepro me marrëzira“, thashë e hidhëruar, por mirë e dija se ku e ka. „Mirë, vetëm kuptimin e kisha se s’mund t’ia vësh fajin gjithkujt për atë që ndodhi. Amira është njeri i thjeshtë, jo dikush që ka dhënë komandë për të ta vrarë babanë“, ma ktheu hidhur dhe iku. Atë natë qaja dhe e mallkoja Amirën, vendin e saj, fenë e saj. E mallkoja botën.

Amirën gati çdo ditë e takoja në mensë. Kishte diçka në mënyrën në të cilën fliste, vishej, lëvizte, merrte frymë. Vetullat i kishte pyje të paeksploruara, sytë si humnerë e zezë. Fytyrën e kishte një mal jo i rrafshët, me pika të kuqe aty-këtu. Hunda e mprehtë nuk më pengonte aq shumë sa fakti se i njëjti ajër hynte dhe dilte nga flegrat e hundës sime dhe të saj. Ishte e dobët, dukej se ushqimin s’e kishte për qejfi. Lëkurën e kishte të errët, sikur Amira gjithmonë vinte e mbuluar me errësirë. E paramendoja se çfarë të brendshme ka veshur, nën të zezën e xhybes dhe nën atë „gjënë“ mbi kokë, sepse flokët e saj ishin një mister i pashpërthyer. Gjithmonë i kishte të fshehura nën shami dhe kurrë nuk i shihej asnjë fije floku, thua flokët e saj ishin në një burg të prangosur me një mëndafsh të zi. Desha ta di, desha gjithçka të shoh, pa e parë ajo se e shikoj. Desha të di gjithçka, pa e ditur ajo. Amira ishte e veçantë në mënyrën e saj, për mua të çuditshme. Praktikonte disa besime dhe adete, për mua të pakuptueshme, i lutej Zotit të panjohur për mua dhe festonte ditë të cilat në sytë e mi ishin ditë të zakonshme.

Njëherë në mensë, derisa e mbushja pjatën me ushqim, e luta Draganin të më japë dy mandarina. Derisa më pyeste se ç’thashë, Amira u shfaq nga askund dhe butësisht vendosi dy mandarina në tabakanë time. Buzëqeshi dhe shkoi. Në çast u ngurosa dhe mbeta në vend. Më mbetën sytë në tabakanë, thua se Amira më ka përçuar ndonjë sëmundje. Më kujtohet se të gjitha i lashë ashtu të paprekura dhe u largova me vrap nga mensa. Përpiqesha t’ia shpjegoj vetes se ç’e bën kaq të shëmtuar Amirën në sytë e mi, por çdo shpjegim thjesht s’kishte kuptim. Me të ndoshta do

të komunikoja nëse bisedonim pa i thënë gjë njëra-tjetrës. Ose, nëse shikoheshim pa e parë njëra-tjetrën. Do të isha e mirë për një komunikim të tillë. Atëherë do të ishim shoqe. Shoqe të mira, të cilat më së miri shoqërohen nga larg. Ndoshta. M’u kujtua se një vajzë e klasës më tha njëherë se ngjasim me Amirën. Ndoshta Amira ngjason me mua, por unë refuzoja ta pranoj se i ngjas asaj, edhe sikur ngjasia të ishte si një thermi buke. Amira fare nuk më duhej, më nevojitej vetëm shqetësimi të cilin ma krijonte, duke qëndisur një varg me dhimbje të ngjitur në muret e shkollës.

Jo se sot mendoja shumë për Amirën dhe për atë të martë me shi, por ndonjëherë e pyes veten ç’do të ishte më ndryshe nëse atë ditë nuk takoheshim njëra me tjetrën. Atë të martë, kur zilja e shënoi fundin e orës, u nisa drejt shtëpisë para stuhisë. S’kisha ombrellë dhe vetëm mund të shpresoja se do të arrij në shtëpi para se qielli të fillojë të na i qajë mëkatet. Me shaminë e mbulova kokën dhe ecja shpejt. Në tërë atë shpejtësi, ia ndjeva parfumin e frutave, të cilin s’e duroja fare, së bashku me disa pika shiu që pikuan. Amira ecte me hapa të lehta drejt meje, hija i bëhej gjithnjë e më e afërt. U ktheva qetësisht dhe e pashë se si zija shikon drejt meje me sy të turpëruar, thuajse pret diçka. Nuk e di se pse u ndala. Shiu tanimë filloi të binte dhe pikat ma mjegulluan trurin. Të dyja kullonim në ujë. Duke e parë atë, depërtova në vetvete. Në atë çast asgjë tjetër s’ishte e rëndësishme, përveçse Amira më ngjante mua, e unë asaj, dhe kjo nuk ishte një ngjashmëri sipërfaqësore fizike, por e thellë, e pashpërthyeshme. Të dyja ishim të lagura, të hutuara, me shami të cilat i mbanim si barën më të rëndë. Nuk e di se për shkak të ujit shihja më qartë apo më turbullt, por mund të betohem se krahas shiut, në fytyrën e saj rridhnin edhe lot. Megjithatë, ajo që më së shumti më shtangu ishte zbardhja e një shiu tjetër i cili pikonte në të, një stuhi tjetër e cila përgatitej nga shikimi i saj dështues. Dhe, ndoshta kjo s’do të më pengonte aq shumë, nëse në atë çast nuk ndjeva edhe unë një dhembje tjetër të çuditshme që reshte, e përzier me pendim, ndërsa tek unë zgjoheshin bubullima me pyetje dhe nevoja për ndjesë.

Por, atëherë s’ishte çasti për ndjesë dhe përgjigje. Kurrë s’ka qenë çasti kaq i mirë për mua dhe për të. Për mua dhe Amirën. Sepse kurrë s’ma dha qetësinë, të cilën s’dija as si ta kërkoja.

Përkthim: Kreshnik Ajdini

Priča je nastala u sklopu projekta Biber.